Formatted String

Tìm hiểu về cách sử dụng formatted string trong Python

📚 Tổng quan

F-String (Formatted String Literals) là cách hiện đại và hiệu quả nhất để format chuỗi trong Python, được giới thiệu từ Python 3.6.

🎯 Mục tiêu bài học

Hiểu được cú pháp f-string
Biết cách sử dụng f-string với biến, biểu thức
Thành thạo format số, chuỗi, ngày tháng
Áp dụng vào bài tập thực tế

🔤 Cú pháp cơ bản

1. Cú pháp f-string

f"Chuỗi với {biến} và {biểu_thức}"

2. Ví dụ đơn giản

name = "An"
age = 15
print(f"Tôi tên là {name} và {age} tuổi")
# Output: Tôi tên là An và 15 tuổi

📝 Các cách sử dụng f-string

1. Với biến đơn giản

# Biến chuỗi
name = "Minh"
print(f"Xin chào {name}!")

# Biến số
score = 95
print(f"Điểm của bạn là {score}")

# Biến boolean
is_student = True
print(f"Bạn có phải học sinh không? {is_student}")

2. Với biểu thức

# Tính toán trong f-string
a = 10
b = 5

print(f"Tổng: {a + b}")
print(f"Hiệu: {a - b}")
print(f"Tích: {a * b}")
print(f"Thương: {a / b}")

# So sánh
age = 18
print(f"Bạn có đủ tuổi lái xe không? {age >= 18}")

3. Với phương thức

# Phương thức chuỗi
text = "python programming"
print(f"Chữ hoa: {text.upper()}")
print(f"Chữ thường: {text.lower()}")
print(f"Tiêu đề: {text.title()}")

# Phương thức list
numbers = [1, 2, 3, 4, 5]
print(f"Số phần tử: {len(numbers)}")
print(f"Tổng: {sum(numbers)}")
print(f"Giá trị lớn nhất: {max(numbers)}")

🔢 Format số

1. Format số nguyên

number = 42
print(f"Số: {number}")
print(f"Số với 5 chữ số: {number:05d}")
print(f"Số với dấu cách: {number:5d}")

2. Format số thực

pi = 3.14159
print(f"Pi: {pi}")
print(f"Pi với 2 chữ số thập phân: {pi:.2f}")
print(f"Pi với 4 chữ số thập phân: {pi:.4f}")
print(f"Pi với 10 ký tự: {pi:10.2f}")

3. Format phần trăm

percentage = 0.85
print(f"Phần trăm: {percentage:.1%}")
print(f"Phần trăm với 2 chữ số: {percentage:.2%}")

4. Format số với dấu phẩy

big_number = 1234567
print(f"Số lớn: {big_number:,}")
print(f"Số lớn với dấu phẩy: {big_number:,}")

📅 Format ngày tháng

from datetime import datetime

now = datetime.now()
print(f"Ngày hiện tại: {now}")
print(f"Ngày: {now:%Y-%m-%d}")
print(f"Giờ: {now:%H:%M:%S}")
print(f"Ngày đầy đủ: {now:%d/%m/%Y %H:%M}")

🎨 Format nâng cao

1. Căn lề

text = "Python"
print(f"|{text:10}|")  # Căn trái
print(f"|{text:>10}|") # Căn phải
print(f"|{text:^10}|") # Căn giữa

2. Fill character

text = "Python"
print(f"|{text:*>10}|")  # Fill bằng *
print(f"|{text:-^10}|")  # Fill bằng -
print(f"|{text:=<10}|")  # Fill bằng =

3. Format với dấu ngoặc nhọn

# Để hiển thị dấu ngoặc nhọn
print(f"{{Python}}")  # Output: {Python}
print(f"{{{{Python}}}}")  # Output: {{Python}}

🔧 Ứng dụng thực tế

1. Tạo báo cáo điểm

def create_grade_report(name, math, english, science):
    average = (math + english + science) / 3
    return f"""
=== BÁO CÁO ĐIỂM ===
Học sinh: {name}
Toán: {math:5.1f}
Tiếng Anh: {english:5.1f}
Khoa học: {science:5.1f}
Điểm trung bình: {average:5.2f}
==================
"""

# Sử dụng
report = create_grade_report("An", 8.5, 9.0, 7.5)
print(report)

2. Tính tiền hóa đơn

def calculate_bill(items):
    total = 0
    bill = "=== HÓA ĐƠN ===\n"
    
    for item, price in items.items():
        bill += f"{item:15} {price:8,.0f} VND\n"
        total += price
    
    bill += f"{'Tổng cộng':15} {total:8,.0f} VND\n"
    bill += "================"
    return bill

# Sử dụng
items = {"Cơm gà": 25000, "Nước cam": 15000, "Bánh": 8000}
print(calculate_bill(items))

3. Hiển thị thời gian

import time

def show_timer(seconds):
    for i in range(seconds, 0, -1):
        minutes = i // 60
        secs = i % 60
        print(f"\rThời gian còn lại: {minutes:02d}:{secs:02d}", end="")
        time.sleep(1)
    print("\nHết thời gian!")

# Sử dụng
show_timer(10)

🎯 Bài tập thực hành

Bài tập 1: Tạo thẻ học sinh

def create_student_card(name, student_id, class_name, gpa):
    card = f"""
╔══════════════════════════════════════╗
║           THẺ HỌC SINH              ║
╠══════════════════════════════════════╣
║ Tên: {name:25} ║
║ Mã số: {student_id:22} ║
║ Lớp: {class_name:25} ║
║ GPA: {gpa:26.2f} ║
╚══════════════════════════════════════╝
"""
    return card

# Test
print(create_student_card("Nguyễn Văn An", "HS001", "10A1", 8.75))

Bài tập 2: Tính lãi suất ngân hàng

def calculate_interest(principal, rate, years):
    interest = principal * (1 + rate/100) ** years - principal
    return f"""
=== TÍNH LÃI SUẤT ===
Số tiền gốc: {principal:15,.0f} VND
Lãi suất: {rate:15.2f}%
Thời gian: {years:15} năm
Lãi thu được: {interest:15,.0f} VND
Tổng tiền: {principal + interest:15,.0f} VND
====================
"""

# Test
print(calculate_interest(10000000, 7.5, 3))

Bài tập 3: Tạo bảng cửu chương

def multiplication_table(n):
    table = f"=== BẢNG CỬU CHƯƠNG {n} ===\n"
    for i in range(1, 11):
        result = n * i
        table += f"{n:2d} x {i:2d} = {result:3d}\n"
    return table

# Test
print(multiplication_table(7))

⚠️ Lưu ý quan trọng

1. Phiên bản Python

F-string chỉ có từ Python 3.6+
Với Python < 3.6, dùng
.format()
hoặc
%

2. Hiệu suất

# Tốt - f-string nhanh nhất
name = "An"
print(f"Xin chào {name}")

# Chậm hơn - .format()
print("Xin chào {}".format(name))

# Chậm nhất - %
print("Xin chào %s" % name)

3. Debugging

# Debug với f-string
x = 10
y = 20
print(f"{x=}, {y=}")  # Output: x=10, y=20
print(f"{x + y=}")    # Output: x + y=30

🎯 Bài tập về nhà

Bài 1: Tạo menu nhà hàng

menu_items = {
    "Phở bò": 45000,
    "Cơm tấm": 35000,
    "Bún chả": 40000,
    "Chả cá": 50000
}

# Tạo menu đẹp với f-string

Bài 2: Tính điểm GPA

subjects = {
    "Toán": 8.5,
    "Văn": 7.8,
    "Anh": 9.2,
    "Lý": 8.0,
    "Hóa": 7.5
}

# Tính và hiển thị GPA với f-string

Bài 3: Tạo lịch học

schedule = {
    "Thứ 2": ["Toán", "Văn", "Anh"],
    "Thứ 3": ["Lý", "Hóa", "Sinh"],
    "Thứ 4": ["Toán", "Văn", "Sử"],
    "Thứ 5": ["Địa", "Anh", "Toán"],
    "Thứ 6": ["Văn", "Lý", "Hóa"]
}

# Tạo lịch học đẹp với f-string

📋 Tóm tắt

✅ Đã học:

Cú pháp f-string:
f"chuỗi {biến}"
Format số:
{số:.2f}
,
{số:,}
Căn lề:
{text:>10}
,
{text:^10}
Ứng dụng thực tế

🎯 Kỹ năng đạt được:

Thành thạo f-string
Format dữ liệu đẹp
Tạo báo cáo, menu, bảng
Code sạch và hiệu quả

📚 Tài liệu tham khảo:

Python Documentation: String Formatting
Real Python: f-strings
PEP 498: Literal String Interpolation